خورشید گرفتگی دی ماه سال ۱۳۸۹

این خورشیدگرفتگی جزئی در اروپا، نیمه شمالی آفریقا، آسیا (به جز بخشی از شرق و جنوب آن) قابل رؤیت است. خورشیدگرفتگی در تهران ساعت 11 و 21 دقیقه آغاز و در ساعت 12 و 51 دقیقه به اوج می رسد و تا ساعت 14 و 15 دقیقه ادامه دارد. در تهران، ماه حداکثر 39 درصد از قرص خورشید را می‌پوشاند. زمان‌های یاد شده و حداکثر میزان گرفتگی در سایر نقاط ایران با تهران متفاوت است.

حداکثر این خورشیدگرفتگی حلقوی نیز در نواحی شمالی اروپا قابل مشاهده است. خورشیدگرفتگی 14 دی ماه، حتی در بیشترین گرفتگی خود نیز جزئی بوده و قسمتی از خورشید قابل مشاهده خواهد بود. براساس جدول ارائه شده از سوی شورای مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک تهران این خورشید گرفتگی از حوالی ساعت 11 و 6 دقیقه از شمال غرب کشور (آذربایجان غربی) آغاز و در حوالی ساعت 14 و 22 دقیقه در شمال شرق کشور (خراسان شمالی و رضوی) به پایان می رسد. طولانی‌ترین و حداکثر میزان این گرفت هم در استان‌های شمال غرب کشور و کمترین میزان گرفت در استان‌های جنوبی (سیستان و بلوچستان و هرمزگان) است. گرفت 14 دی 1389 علاوه بر ایران در برخی دیگر از کشورهای قاره آسیا مانند افغانستان، آذربایجان، عراق، فلسطین اشغالی، یمن، قزاقستان، قرقیزستان، لبنان، سوریه، تاکستان، ترکیه و ازبکستان و بخشی از کشورهای پهناور چین، هند، روسیه و مغولستان قابل رویت خواهد بود. خورشیدگرفتگی در شدیدترین زمان خود در زمان طلوع خورشید در افق انگلیس با 75 درصد گرفتگی بوده و سپس به طور تدریجی از میزان آن کاسته خواهد شد. در پاریس یا برلین این میزان 80 درصد و در زمان نزدیک به طلوع است. در قسمت‌های شرقی‌تر، خورشید در زمان اوج گرفتگی خود در آتن در میان آسمان و 67 درصد پوشیده خواهد بود. سال 2011 از این جهت که فقط چهار خورشیدگرفتگی جزئی در آن اتفاق می‌افتد کم نظیر است چرا که تاریک‌ترین بخش سایه ماه از بالای سطح زمین عبور می‌کند. خورشید گرفتگی جزئی: اگر جگره مداری ماه در روی دایره البروج، منطبق بر خورشید نباشد (18.5 تا 15 درجه در اطراف خورشید) در این صورت قسمتی از خورشید در پشت ماه پنهان خواهد شد. این نوع خورشید گرفتگی زمانی روی می دهد که زمین وارد نیم سایه ماه شود. هرچه قسمتهای بیشتری از خورشید به وسیله ماه پوشانده شود درصد گرفت بالا خواهد رفت. به طور مثال درصد گرفت در 11 مهر 1385 برابر با 60 درصد در قسمتهایی از ایران بود. خورشید گرفتگی کامل: در این نوع گرفت گره مداری ماه دقیقاً منطبق بر خورشید است. در این لحظه خورشید برای مدت محدودی در پشت ماه پنهان خواهد ماند. برای به وجود آمدن این گرفت سایه ماه می بایست بر روی زمین باشد. اگر ماه در حضیض ( نزدیکترین فاصله به زمین) قرار داشته باشد، در این صورت قله تمام سایه ماه بر روی زمین قرار خواهد گرفت و مناطق اندکی از زمین ( قطر 269 کیلومتر) شاهد خورشید گرفتگی هستند. مدت گرفت کامل بستگی به دور و نزدیکی و ارتفاع از سطح زمین دارد اما بیشترین مدت زمان گرفت 7 دقیقه و 40 ثانیه است که در سال 1973 ( 1352 ) روی داده است. هرچه اختلاف قطر ظاهری ماه و خورشی کمتر باشد، مدت گرفت کمتر خواهد بود. خورشید گرفتگی حلقوی: همانطور که میدانید مسیر گردش ماه به دور زمین و زمین به دور خورشید به صورت بیضی شکل است. هر مدار بیضی دارای دو کانونی است، پس خورشید در یکی از کانونی های مدار زمین و زمین در یکی از کانونی های مدار ماه قرار دارد. اگر در زمان خورشید گرفتگی ماه در اوج قرار داشته باشد و خورشید در حضیض، در این صورت قطر ظاهری ماه کوچکتر از قطر ظاهری خورشید خواهد بود. بر این اساس ماه به طور کامل قرص خورشید را نخواهد پوشاند و خورشید در زمان گرفت کامل به صورت حلوقی دیده می شود. در این نوع خورشید گرفتگی به دلیل نور خورشید تاج و شراره های خورشیدی را نمی توان رصد کرد. اهمیت علمی خورشید گرفتگی: ارزش علمی خورشید گرفتگی به بررسی‌هایی است که هنگام گرفتگی کلی می‌توان انجام داد که در مواقع دیگر عملا غیر ممکن است. وقتی ماه قرص خورشید را می‌پوشاند لایه‌های خارجی جو خورشید را می‌توان رصد کرد. با پدیدار شدن ستاره‌ها می‌توان انحنای فضا - زمان را اندازه گیری کرد. با محاسبه زمان تماس اول ماه با خورشید می‌توان به جزئیاتی در حرکت مداری ماه و زمین پی‌برد. می‌توان ستارگان دنباله‌داری را که در حضیض هستند را بررسی کرد. در قرن اخیر مهمترین سنجش های خورشید گرفتگی اندازه گیری مکان ستاره‌های قابل رویت در اطراف خورشید و تایید تجربی نسبیت عام انشتین است که پایه کهکشان شناسی نوین به شمار می‌رود.